3 Dakikalık Yakıt

Az önce tv'de izleyince bunu yazmam gerektiğini düşündüm. Twitterda da konuyla ilgili yazmış olsamda, burada daha fazla detaya girebilirim gibi geldi...

Haberi izlerken benim bile kanım dondu. Bir uçağın 3 dakikalık yakıtının kaldığını, havada tehlikeli anlar haberiyle verdi televizyonlar. Bence bir tv kanalının bu kadar düşüncesiz ve insanları paniğe sokacak bir haber yapması basın etiği olarak sorgulanmalı ama tabii benim işim bu değil. Ben burada elimden geldiğince, bilgi dağarcığımın el verdiğince sizlere doğru bilgiler vermeye çalışıyorum ve çalışıcam. 

Öncelikle bir uçağın yakıt planlamasını anlatmak isterim. Aslında herşey bu planlamanın içinde gizli. Bir uçak nerelerde yakıt harcar. Öncelikle burdan başlayalım. 

Yolcular uçağa binmeye başladığında genelde APU denen bir ufak motor çalışır uçakta. Bu APU, motorlar çalışmadığı sürece uçağa elektrik ve hava sağlar. Bu hava sayesinde hem kabin içindeki sıcaklık dengelenir hem de motorun çalışması için gerekli hava üretilir. 

Uçak kapılarını kapatıp motor çalıştırdıktan sonra pist başına kadar belli miktarda yakıt harcar. Bu yakıta taxi yakıtı denir ve taxi yakıtı meydanın karakteristiğine göre değişir. Örneğin anadoludaki birçok meydanda 15-20 dakikalık taxi yakıtı yeterken, istanbulda trafiğin yoğun olduğu saatlere göre bazen 1 saate bazen daha da fazla orana kadar bu taxi yakıtı çıkabilir. Yani Heathrow, New York gibi yoğun meydanlarda aldığınız taxi yakıtıyla Trabzon'da ya da Elazığ'da aldığınız taxi yakıtı farklıdır. 

Piste girdiniz ve pilotlar gaz kollarını açtı. Piste kalkış için uçak hızlanmaya başladı. İşte bu andan itibaren devreye "trip" yakıtı girer. Tabii bu ikili ilişkilerde atılan triplerden biraz daha farklı bir triptir. Bu yakıt, uçağın kalkıştan inişe kadar uçacağı tüm rotada harcıyacağı, her ağırlığa göre değişen yakıttır. Yani uçak aynı rotayı 20 yolcuyla uçarken başka bir yakıt taşır. Tamamen aynı şartlarda full yolcu ile çok daha farklı yakıt taşıyacaktır. 

Trip yakıtının belli bir oranında yakıt da contingency yakıt olarak eklenir. Bu yakıtın amacı atc kısıtlamalarından ya da hava olaylarından dolayı plandan ufak tefek sapmalar olduğunda harcamaktır. Örneğin, uçuş planında 36.000 feete çıkması ön görülen uçuş, trafik nedeniyle bazen direk o irtifaya çıkamayabilir. Ya da uçuş boyunca hava oluşumlarından dolayı pilotlar belli bir süre rotadan sapmak zorunda kalabilir. Bu plan dışı sapmalar contingency yakıt ile önlenir. 

Peki uçak indiğinde 0 yakıtla mı iner? Tabii ki hayır. Her uçuş en az bir yedek meydan ile planlanır. Uçuş planı hazırlanırken uçağın gideceği meydana bir alçalma ve pas geçiş gerçekleştirip o noktadan yedek meydana planlanan rotadan gideceği ön görülür. Bu yakıt da uçuş planında "Alternate" yakıt olarak eklenir. 

Diyelim ki İstanbul Atatürk Havalimanı'na inecektik ve herhangi bir nedenden pas geçip yedek meydana gitmemiz gerekti. Yedek meydanımız da İzmir olarak planlandı. İzmir'e gittiğimizde hemen inemezsek uçak düşecek mi? Tabii ki hayır. Planda "reserve" yakıt olarak yedek meydan üzerinde 30 dakikalık da bir yakıt hesaplanır ve plana dahil edilir. 

Uzun lafın kısası bir uçağa yakıt planlanırken : APU + Taxi + Trip + Contingency + Alternate + Reserve yakıtlar alt alta toplanır ve uçağın yakıt planlaması yapılır. 

Bu yakıt planlaması, dünya sivil havacılığı tarafından zorunludur ve hiçbir havayolu bunun altında yakıt planlayamaz. Peki üstünde planlayabilir mi? Tabii ki evet. Gidilecek meydanda hava şartları iniş saatlerinde yağışlı veya görüş seviyesi düşükse ya da gidilen meydanın trafiği yoğunsa şirketler uçuşların "divert" etmemesi yani yedek meydana inmemesi için gerekli ekstra yakıtları planlar. 

Pekiii nedir bu 3 dakika muhabbeti? Kaptan neden 3 dakikalık yakıtım kaldı demiş olabilir? Ya da başka deyişle uçuşta işler nasıl yürür? Her uçuş planında "minimum diversion" yakıtı bilgisi vardır. Bu yakıt miktarı uçağın yedek meydana giderek orada 30 dakika beklemesini sağlayacak yakıttır. Yani Minimum Diversion = Alternate + reserve yakıttır. Uçak bu yakıta geldiğinde pilotlar planda belirtilen yedek meydana divert işlemini gerçekleştirirler. Yani haberlerde bahsi geçen 3 dakikalık yakıt, minimum diversion yakıtına gelmeye 3 dakika kalmış olmasıdır. Yani ortada bir tehlike değil sadece muhtemel bir divert durumu mevcuttur. 

6 yılı biraz geçen uçuculuk hayatımda yakıttan dolayı sadece 1 kez divert ettiğimi de buraya eklemek isterim.

Bizler, havayolunun adı ne olursa olsun, birçok meydana uçuş gerçekleştirir. Sadece uçulan ya da yedek meydanların değil rotadaki hava oluşumları şirketlerdeki uçuş planını hazırlayan dispatch ve uçuş harekat merkezleri tarafından ciddiyetle incelenir ve gerekli tüm hazırlıklar ve planlamalar buna göre gerçekleşir. Bir uçuş gerçekleştirirken uçuşun güvenliği sadece pilotlar değil hem şirketin uçuş planlamacıları hem de kule görevlileri tarafından ciddiyetle takip edilir. Yani bindiğiniz her uçağı onlarca göz takip etmekte ve sizlerin güvenliğini önemsemektedir. Bu nedenle, her zaman dediğim gibi, arkanıza yaslanın ve bulutların üstündeki yolculuğunuzun tadını çıkartın...

Herkese güvenli uçuşlar