Türbülans mı? Bozuk Yollar mı?

Bir şehir efsanesi midir bilmiyorum ama zamanında uçuştan sonra yolcular uçaktan inerken kaptanla karşılaşan bir yolcunun, kaptana "yolları bilmiyor musunuz? bizi hep bozuk yollardan getirdiniz?" gibi bir serzenişi kulaktan kulağa anlatılır. Aslında serzenişi yapan kişi belli oranda da haklıdır... Nasıl mı?

O gün aslında uçak bozuk yollardan gitmemişti. Böyle de ne bir tabir, ne de bir olgu var havacılıkta. O gün uçağın maruz kaldığı şey Türbülanstı. 

Türbülans nedir? Türbülansın açıklamasına baktığımızda, "bir sıvının ya da gazın hareket halindeki düzensizliğidir." olarak karşımıza çıkıyor. Bence, yandaki çizim de bunu çok güzel anlatıyor.

Bizler genelde hava moleküllerini yokmuş gibi düşünürüz. Uçak sanki bomboş bir alanda gidiyormuş gibi gelir bize. Fakat aslında uçakların uçması için, sağdaki çizimde de gözüktüğü gibi hava akımına ihtiyaç duyar. Merak etmeyin sizleri çok fazla fizik kurallarına boğup sıkmıycam. Ama sağdaki resim sanırım konuyu anlayabilmek için güzel bir örnek.

Ortadaki altı düz, üstü bombeli yapı, uçak kanadı kesidi. Uçaklar, ne kadar ileri teknoloji olursa olsun, prensip her zaman bu sağdaki çizimdeki gibidir. Kanadın altındaki havanın basıncı sabit iken, kanadın üstünden geçen hava sahip olduğu basıncı harekete çevirir. Böylece kanadın üstünden geçerken basıncının bir kısmını kaybetmiş olur ve kanadın altından geçen hava üstteki havaya göre daha kuvvetli olduğundan uçağı kaldırır. Uçakların uçması işte bu kadar basit bir prensibe bağlıdır. (Umarım çok karmaşık anlatmamışımdır.)

Tabii uçağın uçmasında en etkili kuvvet hava akımı olunca, hava akımındaki her türlü bozukluk önce kanatlara sonra da uçağın tamamına etki eder.

Peki türbülans nerelerde olur? Türbülans aslında her yerde oluşabilir. Fakat genellilkle uçulan irtifada rüzgar hızlı yön ve şiddetini değiştiriyorsa, uçulan irtifadaki sıcaklıkta ani değişimler oluyorsa, havadaki bulutların (ki yanda çok sık karşılaşılabilen bir bulut örneği mevcut) yakınlarından ya da içinden geçerken ve ya bozuk yer yüzeylerinin üzerinden geçerken türbülansla karşılaşabilirsiniz. (Bozuk yer yüzeyleri; dağlık arazi, deniz ve karanın birleştiği yerler vb.)

Türbülans Önceden Farkedilemez mi? Ne yazık ki türbülansı farketmek pek mümkün değil. Sadece yukarıdaki gibi bir bulutun içine girmek zorunda yaşayacağımız türbülansı tahmin edilebilir. Zaten bu durumlarda da, buluta yaklaşırken kemer ikaz ışıkları yakılır ve yolcuların yerlerine oturması istenir. Bu tür bulutların 1000 - 2000 feet üstünden geçerken bile sizleri rahatsız edebilir... Onun dışındaki türbülansları ne yazıkki tahmin etmek henüz mümkün değil. O nedenle bizler de sizler gibi türbülansın olduğu bölgeye girdikten sonra öğrenebiliyoruz.

Türbülansa Girince Ne Yapılır? Türbülans şiddetine göre yapılacak işlemler değişebilir. Fakat ilk yapılan işlem genelde yolcu kemer ikaz ışıklarını yakmak ve uçağın süratini düşürmek oluyor. Her uçağın kitaplarında yazan belli bir türbülans sürati var ve uçağın sürati bu sürate düşürülüyor. Arabayla bağdaştırmak gerekirse, bozuk zeminde genelde yavaş gitmek tercih edilir gibi. Eğer türbülans şiddetliyse radar görevlisine önce bulunduğumuz irtifadaki türbülans rapor edilip daha sonra ise radarla kordine kurularak irtifa değişikliği yapılır. İrtifa değiştirilirken daha önce rapor edilmiş türbülans bilgilerini alan pilotlar, daha doğru bir planlama yapmaya çalışırlar. 

Türbülans Uçak Düşürür mü? Henüz türbülanstan dolayı düşen bir uçak kazası yok. Uçak irtifa kaybedebilir, yolcu konforu azalabilir ama korkulacak hiçbir şey yok. Fakat bu tür beklenmeyen ani hareketler için en doğru korunma yöntemi, oturduğunuz sürece kemerlerinizi bağlı tutmanızdır. Ayrıca, kabinden yürürken kafanızın bir köşesinde her an türbülans olabileceğini düşünerek biraz daha tedbirli davranmanızı tavsiye edebilirim nacizane...

Hava Boşluğu Ne? Böyle birşey yok. Fizik kanunlarına göre de zaten bir alanda bulunan gazlarda boşluk olması mümkün değil. Bizlerin hava boşluğu olarak tabir ettiği olgu, Açık Hava Türbülansı. Zaten yukarıda yazdıklarım arasında, açık hava türbülansı hakkında birçok detay mevcut. Aynı şeyleri tekrar etmenin gereği olmadığını düşünüyorum. Açık hava türbülansı, türbülansın bir çeşididir ve açık havada oluşan türbülanslara verilen genel addır. 

Son olarak söylemek isteyeceğim, tedirgin olmanız doğal fakat unutmayın ki; kokpitte sizler için herşeyi düşünen ve gerekli işlemleri gerçekleştiren 2 eğitimli insan bulunuyor. O yüzden arkanıza yaslanın ve uçmanın ve dünyaya yaklaşık 12 km yukardan bakabilmenin keyfini yaşayın. Bırakın uçak biraz sallansın... Belki o da uyumanız için gerekli olan ritmi sağlar :)

Herkese türbülanssız ve keyifli uçuşlar dilerim.