Hava Yolları

Hava yolları dendiğinde, aklınıza eminim ilk olarak Türk Havayolları, Pegasus Havayolları gibi firmalar aklınıza gelecektir. Ama ben onlardan bahsetmiycem bu yazımda. Hava yolları derken, uçakların uçarken kullandığı havadaki yolları anlatacağım...

Size bu yolları 3 aşamada anlatıcam...

1) Kalkış : Kalkışta kullanılan rotalar, uçağın hem havalimanı etrafındaki yükseltilerden hem de havalimanının diğer trafiklerinden güvenli şekilde ayrımı yapılarak, uçuş irtifasına ulaşmanızı sağlayan rotalardır. Bunlara havacılıkta SID (Standart Instrument Departure) denir.

2 Örnekle bunu daha açıklayıcı hale getireyim.

Diyelim ki yurt içinde, İstanbul'un doğusundaki bir şehre uçuyorsunuz. İstanbul'dan kalkışların büyük çoğunluğu terminal binaları sağınızda, fly-inn solunuzda olacak şekilde yapılır. Kuzeye gerçekleştirilen kalkışlardır bunlar. Eğer inen uçaklar florya üzerinden iniş yapıyorlarsa, kalkış yapan uçaklar kalkıştan sonra, boğazın ortasından sarıyer - beykoz üzerlerinden geçerek uçuşlarını gerçekleştirirler. Fakat iniş yapan uçaklar, boğaz üzerinden iniş gerçekleştiriyorsa bu sefer kalkış rotası farklı olacaktır. Kalkan uçaklar daha kuzeyden, karadeniz üzerinden gidecekleri rotalara yönelirler. Böylece iniş yapan uçaklarla rotaları birbirinden ayrılmış olur.

Hatay'a gidenleriniz mutlaka olmuştur. Meydanın batısında kalan Amanos Dağları kalkış için ciddi yükseltilerdir. Bu nedenle kalkan uçaklar irtifa alabilmek için belli bir mesafe kalkış istikametlerini koruduktan sonra doğudan dönerek tekrar meydan üzerine gelirler. Daha sonra batıya rotalarına otururlar. Bu dönüş sayesinde uçaklar o dağları güvenli şekilde geçebilecekleri irtifaya ulaşmış olurlar.

2) Düz Uçuş : Yukarıda bahsettiğim SID'leri uyguladıktan sonra gideceğimiz şehre direk gideceğimizi sanıyorsanız çok yanılıyorsunuz. Sağda, google'dan bulduğum bir havayolu haritası mevcut. Harita'da Amerika haritası ve  Washington ve Jacksonville üzerindeki rotaları görüyorsunuz. Haritada bulunan her siyah çizgi bir havayolunu işaret etmektedir.

Her ülke sivil havacılığı, kendi kontrolündeki hava sahalarındaki uçuş rotalarını belirler. Bu rotalar da haritalar haline getirilerek şirketlere dağıtılır.

Şirketler de bir uçuş planlarken bu hava yollarını kullanarak kalkış meydanınızdan gidiş meydanınıza olan rotanızı planlarlar. Bu iş için her şirketin özel departmanları vardır. Çünkü bu rotalar hakkında, ilgili ülke tarafından zaman zaman kapalılıklar yayınlanabilmektedir. Bu kapalılıkların en büyük nedenlerinden birisi askeri tatbikatlardır. Bu bültenleri takip ederek en uygun rotaları planlayan bir birim uçuştan önce uçulacak rotaları planlarlar.

Uçakta ekranlara baktığınızda uçağın gideceği noktaya direk gitmediğini, zig zaglar çizdiğini görürseniz nedeni yukarıda anlatmaya çalıştığım düz uçuş rotalarıdır. Bu düz uçuş rotalarını, yaşadığınız şehrin anayolu gibi düşünebilirsiniz. İstanbul'daki E5, TEM ya da sahil yolu gibi her trafiğin kullandığı rotalardır bu rotalar

3) Alçalış : Uçaklar hava yollarını kullanarak belli bir noktaya kadar geldikten sonra artık o havalimanının özel yollarını kullanmaya başlarlar. Bu yollar, o şehrin üzerinden transit geçen uçakların kullandığı rotalardan ayrıdır. Arabanızla anayoldan semtinize olan sapaktan sapmakla, uçakların da bu özel rotaya girmelerini aynı düşünebiliriz.

İstanbul'a alçalıyorsunuz, rüzgara göre belirlenen piste göre size belli bir noktadan itibaren o piste kadar götürecek bir rota verilir.

Uçaklar genelde rüzgar karşıdan esecek şekilde iniş gerçekleştirirler. İstanbul'da genelde rüzgar doğudan estiği için, uçaklar da florya üstünden doğuya doğru iniş gerçekleştirir. Fakat zaman zaman da bildiğiniz gibi boğazın üzerinden inilir. Böyle durumlarda da rüzgar batıdan esmektedir.

Rüzgarın durumuna göre havalimanı otoritesi hangi pisti iniş hangi pisti kalkış için kullanacağını belirler. Bundan sonra da iniş yapacak uçaklara, o piste inişi yapmasını sağlayacak alçalma rotalarını verirler. Bunların da adı STAR olarak geçer.

Flightradar kullananların belki dikkatini çekmiştir. İnen uçaklar hep aynı noktaları geçerek inmelerinin nedeni aynı STAR'ı kullanmalarıdır. Batıdan gelen uçakların kullandığı STAR ile doğudan gelenlerin kullandıkları belli bir noktaya kadar ayrışır. Piste iniş sıralamasında ise hepsi aynı rotaya dahil olurlar.

Bu STAR denen uygulamayla belli bir noktaya kadar geldikten sonra iniş için yaklaşma usullerine geçilir. Artık herkesin bildiği gibi bunlardan en yaygın olanı ILS'tir. STAR'dan sonra uçaklar ILS yaklaşması ile inişlerini gerçekleştirirler.

Şimdi şu soru aklınızda olabilir. ¨Sürekli aynı uçuşları yapıyorum. Ama irtifalar hep aynı olmuyor. Nedeni nedir?¨ Bunu da kısaca şöyle açıklayabilirim. Her uçağın uçabileceği azami irtifa vardır. Bu irtifalar genelde 38-39.000 feet ve üzerindedir. Ama her uçak direk bu irtifalara çıkamaz. Uçaktaki ağırlık (yük, yolcu, yakıt) fazlalaştıkça, uçağın o ağırlıkla tutunabileceği, uçabileceği maksimum irtifa seviyesi düşer. Havada yük ya da yolcu ağırlığında değişme olmayacağından, yakıt miktarı azaldıkça uçaklar da daha yukarı irtifalara çıkarlar.

Uçaklar yüksekten uçtukça daha az yakıt harcarlar. Bu nedenle şirketler uçabileceği en yüksek irtifayı kullanmayı tercih ederler.

Yakın mesafelerde ise şirketler tarafından belirlenen irtifalar, o hatta kullanmak için en optimum irtifadır ve o irtifalarda uçuşlar gerçekleştirilir.

Avrupada hava trafiğinin artması ve gökyüzünün bu kapasiteyi kaldıramamasından sonra 1997 yılında, başta avrupa hava sahası olmak üzere tüm dünyada dikey ayırımlarda azaltılma yoluna gidildi. Böylece artık yukarıda bahsettiğim hava yolları üzerinde her 1000 feette bir uçak uçabilmektedir. Batıya gidenler 36.000, 38.000, 40.000 gibi çift sayılı irtifaları kullanırken doğuya gidenler de 35.000, 37.000, 39.000, 41.000 gibi irtifaları kullanırlar aynı havayolu üzerinde. Yani siz uçarken 1000 feet altınızda ya da üstünüzden ters yönde geçen trafiklerle karşılaşmanız çok büyük bir ihtimaldir.

Bazen de camdan dışarı baktığınızda sizle aynı irtifada aynı yönde giden uçaklar görebilirsiniz. Panik yapmayın, o uçak başka bir havayolunda başka bir rotada gitmektedir. Ya da tüm uçakları takip eden yerdeki radar görevlileri tarafından belli bir nedenle güvenli ayrım sağlanarak aynı rotada ve irtifada uçmaları sağlanıyordur.

Herkese keyifli uçuşlar...